Որտե՞ղ է խոստացված անվտանգությունը, որտե՞ղ է հարյուր տարի էլ ստուտուս քվոն պահելու ՀՀ-ի հնարավորությունը, որտե՞ղ է Արցախի հարցը ավելի լավ պայմաններով, քան 97-ին լուծելու հնարավորությունը:
Չմոռանանք, որ գործող ռեժիմը 20 տարի առաջ իշխանության եկավ հենց այս հռետորաբանությամբ. «Ղարաբաղյան կարգավորման պրոցեսում պետք է վարել ակտիվ սառեցման քաղաքականություն» (Ս. Սարգսյան), «Փուլային տարբերակը կարող է մեծացնել պատերազմի վտանգը։ Նոր դիրքերը մեզ համար դժվար կլինի ամրացնել» (Ս. Սարգսյան), «Իսրայելի օրինակը ցույց է տալիս, որ կարելի է զարգանալ նաեւ մեկուսացման պայմաններում» (Ռ. Քոչարյան) և այլն:
Հիմա կոնկրետ
Ո՞վ էր մեղավոր դիվանագիտական ձախողումներում. Սառեցման քաղաքականությունը
Եթե անգամ սառեցման քաղաքականությունը կարող էր օգուտներ տալ, օրինակ, զինադադարի խախտումը հետաձգեր ևս 10-20 տարով, ապա դրանում համոզվելու համար հարկավոր էր այն սառեցված պահել լիարժեքորեն: Բայց չգիտես ինչու «ոչ մի թիզ հող չտվողների» ձեռքում այդ քաղաքականությունը սկսեց «հալչել»: Անհեռատես ու անգրագետ արտաքին քաղաքականության հետևանքով նախ թույլ տրվեց ամենակոպիտ և ճակատագրական սխալը՝ 98-ին Լեռնային Ղարաբաղը դուրս մղվեց բանակցային գործընթացից, ինչը վերջնականապես ամրագրվեց Մայնդորֆյան փաստաթուղթով (2008 թ.), դրան հետևեցին արդեն միջազգային հանրության ոչ հայանպաստ դիքորոշումները, որոնցից ամենաթարմը ԵԽԽՎ-ում ընդունված աննախադեպ հակահայկական ձևակերպումներով բանաձևն էր, որով, ըստ էության, Հայաստանը ճանաչվեց ագրեսոր (բանաձևից. Հոդված 4. «Վեհաժողովը դատապարտում է Հայաստանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի հարակից այլ տարածքների բռնազավթումը…», Հոդված 7.1. Վեհաժողովը խնդրում է «Հայկական ուժերի անհապաղ դուրսբերում նշված տարածաշրջանից»): Կարիք չկա, կարծում եմ, բացատրելու, որ այս դիվանագիտական ձախողումներով ԼՂՀ ինքնորոշման հարցը քայլ առ քայլ մղվեց երկրորդական պլան՝ տալով Ադրբեջանին մանևրելու լայն հնարավորություններ: Իհարկե, տեղի ունեցածը չի կարելի որակել, որպես բացառապես ապաշնորհության հետևանք: Սա ունի նաև շատ օբյեկտիվ պատճառ՝ ներքին լեգիտիմություն չունեցող իշխանությանը շատ դժվար է աշխարհի հետ հարաբերվելիս սեփական իշխանությունը պահելու հարցը լուծելուն զուգահեռ դրսևորել նաև պետական մտածողություն (մեղմ ասած):
Ո՞վ է մեղավոր ԶՈւ-ի 80-ականների մակարդակում մնալու համար. Զարգացումը մեկուսացման պայմաններում
Սրա մասին բավականին հաճախ արտահայտվել է հենց Սարգսյան Սերժը: Օրինակ՝ «Մենք այս պայմաններում ապրում ենք արդեն 25 տարի: Այս պայմաններին մենք արդեն ընտելացել ենք և հարմարվել: Մեր առաջընթացի հնարավորությունները մենք այս խնդիրների լուծման հետ չենք կապում և չենք կապելու:» 2016.,փետրվար: Գուցե որոշ առումով այս անհավանական պնդումն էլ հնարավոր լիներ իրականություն դարձնել, սակայն մեկ կարևոր նախապայմանով՝ եթե իշխանությունները գործադրեին գերբնական ջանքեր հավանական պատերազմի պատճառով ներդրումների համար գրավչություն չունեցող Հայաստան ֆինասական հոսքեր ապահովելու համար: Ինչի համար հարկավոր էր ամրապնդել ժողովրդավարությունը, ոչ մի դեպքում թույլ չտալ կոռուպցիայի և մենաշնորհների զարգացումը, խթանել արդյունաբերությունը, ստեղծել ջերմոցային պայմաններ բիզնեսի զարգացման համար, զարգացնել զբոսաշրջությունը և այլն: Սակայն այստեղ նույնպես «ոչ մի թիզ հող չտվողները» արեցին ճիշտ հակառակը: Պետության հաշվին հարստանալու Սերժ Սարգսյանի ու նրա շրջապատի մոլուցքը ոչնչացրեց տնտեսությունը, Հայաստանը դարձավ դժոխք ներդրումների համար, իսկ կեղծվող ընտրությունները բացառեցին ժողովրդավարության զարգացումը, որը խթանեց աղետալի մակարդակի հասնող մարդկային ռեսուրսի կորուստ՝ արտագաղթ: Այս հանգամանքները չէին կարող չազդել Հայաստանի սպառազինության քանակական և որակական հատկանիշների, հատկապես 80-ականների մակարդակում մնալու վրա:
Ո՞վ է տասնյակ զոհերի պատասխանատուն. Պաշտպանական դիրքերը
Ոչ ոք չի վիճի, որ ապրիլի 1-2-ին բանակը գործել է ստեղծված իրավիճակին ու իր հնարավորություններին համահունչ և իր գործը կատարել է բարձր մակարդակով: Նույնը վերաբերվում է նաև մարտական գործողությունների ողջ ընթացքին: Սակայն ինչպե՞ս կարող էր 19 տարի ամրացվող պաշտպանական դիրքը նման կերպ ճեղքվել: 19 տարում այդ գիծը կարելի էր դարձնել Մոժինո կամ Չինական պատ: 19 տարում ողջ ճակատով այնքան ամրություններ ու ժամանակակից նախազգուշացնող համակարգ կարելի էր դնել որ ադրբեջանցիների մտքով անգամ չանցներ փորձել անցնել սահմանը, եթե անգամ խրամատներում մարդ չլիներ: Իհարկե ընդանրապես անանցանելի ամրություն ստեղծելը անհնար է, բայց այդ դեպքում հակառակորդը, եթե անգամ հանդգներ հարձակվել, ստիպված կլիներ սահմաննին կուտակել շատ ավել մեծաքանակ զորամիավորումներ, ինչը իր հերթին անգամ ամենավատ հետախուզության համար աննկատ մնալ չէր կարող: Հիմա կասեք, թե սա ահռելի ծախսերի հետ է կապված: Միանշանակ: Բայց հիմա գումարեք քսան տարին Սերժ Սարգսյանի ու նրա մերձավոր շրջապատի կողմից Հայաստանից թալանված գումարների հետ և կտեսնեք, թե քանի անանցանելի պաշտպանական գիծ կստացվի:
Հ.Գ. Այս իշխանության 19-ամյա հանցավոր գործունեությունը վերջ ի վերջո ստիպեց Ալիևին տրվել ուժային տաբերակով հարցը լուծելու գայթակղությանը: Ուզած թե չուզած, (նշանակություն չունի) գործող իշխանությունը՝ իր ոչ օրինակարգությամբ և դրանից բխող բոլոր հետևանքներով Հայաստանը և Արցախը թուլացնելու գործում դարձավ Ալիևի ամենաօգտակար դաշնակիցը:
Հ.Գ. Իրականում դեռ կա սթափվելու, անցած ճանապարհը վերաիմաստավորելու, սխալները հասկանալու և իրավիճակին համարժեք քայլերով լուծումներ փնտրելու գործին լծվելու հնարավորություն: Իսկ խնդիրները վերջնականապես լուծելու նպատակով Սերժ Սարգսյանը և ՀՀԿ-ն պետք է պատրաստ լինեն կամավոր ստանձնել սեփական իշխանությունը կորցնելու գնով Հայաստանի և Արցախի անվտանգության ամենակարևոր երաշխիքի՝ օրինակարգ իշխանության ձևավորմանը նպաստելու պարտավորություն: Հակառակ դեպքի մասին չխոսենք: Բոլորս էլ շատ լավ հասկանում ենք, թե ինչ կպատահի սեփական մեղավորությամբ Ղարաբաղյան հարցը հայ ժողովրդին ոչ ձեռնտու տարբերակով «լուծած» ցանկացած իշխանության հետ:
No comments:
Post a Comment